ภายใต้การเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วของเทคโนโลยีที่เกิดขึ้นใหม่ในทุกๆ วัน ส่งผลให้ภาคอุตสาหกรรมทั่วโลกล้วนมีเป้าหมายเดียวกัน คือ การพัฒนาอุตสาหกรรมให้ตอบสนองต่อทุกความต้องการ ก้าวทันยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลงไป แนวทางการพัฒนาอุตสาหกรรมที่จะตอบโจทย์การผลิตแห่งอนาคตมีความแตกต่างกันออกไปตามบริบทของแต่ละประเทศ และจะใช้คำสำหรับเป็นนโยบายการพัฒนาที่แตกต่างกันไป เช่น ประเทศสหรัฐอเมริกาใช้คำว่า “Smart Manufacturing” ประเทศในทวีปยุโรป ใช้คำว่า “Factories of the Future (FoF)” ประเทศเยอรมนี ใช้คำว่า “Industry 4.0” ประเทศญี่ปุ่น ใช้คำว่า “Industrial Value Chain Initiatives (IVI)” ประเทศเกาหลีใต้ ใช้คำว่า “Manufacturing Innovation 3.0” ประเทศจีน ใช้คำว่า “Made in China 2025: A New Era for Chinese Manufacturing“ ประเทศไต้หวัน ใช้คำว่า “Productivities 4.0” และประเทศไทย ใช้คำว่า “อุตสาหกรรม 4.0” (Report, 2563)

             ประเทศเยอรมนีเป็นผู้ริเริ่มการคิดเชิงกลยุทธ์เพื่อผลักดันการเปลี่ยนแปลงทางด้านดิจิทัล โดยการเสนอแนวคิด “Industry 4.0 (I40)” ซึ่งเป็นความคิดริเริ่มเชิงยุทธศาสตร์ในระดับชาติของรัฐบาลเยอรมนีผ่านกระทรวงศึกษาธิการและการวิจัย (Ministry of Education and Research) และกระทรวงกิจการเศรษฐกิจและพลังงาน (Ministry for Economic Affairs and Energy) มีจุดมุ่งหมายเพื่อขับเคลื่อนการผลิตแบบดิจิทัล เปลี่ยนการผลิตในรูปแบบเดิมให้เป็นดิจิทัล และเชื่อมโยงผลิตภัณฑ์ ห่วงโซ่คุณค่าและธุรกิจเข้าด้วยกัน นอกจากนั้นยังมีเป้าหมายเพื่อสนับสนุนการวิจัย สร้างเครือข่ายพันธมิตรในอุตสาหกรรมและสร้างมาตรฐานของสินค้า โดย Industry 4.0 ในประเทศเยอรมนี คือ การรวมกรอบการผลิตแห่งอนาคตเข้าด้วยกัน หรือ “Factories of the Future” เป็นการค้นหาวัตถุดิบชนิดใหม่ๆ เช่น วัตถุดิบที่มีน้ำหนักเบา คงทน แบตเตอรี่ประหยัดพลังงาน วัสดุรักษาสิ่งแวดล้อม ซึ่งไม่ใช่แค่การนำเอาระบบอัตโนมัติ (Automation) เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence: AI) หรืออินเตอร์เน็ตในทุกสิ่ง (IoT) มาใช้ในกระบวนการผลิตเท่านั้น แต่เปรียบเสมือนเป็นการปฏิรูปอุตสาหกรรมครั้งใหม่อีกด้วย โดยจุดเด่นอยู่ที่การพัฒนาเทคโนโลยีสื่อสารกับเครื่องจักร และระบบการผลิตที่เป็นอัตโนมัติในลักษณะ Industrial Automation ที่มีการนำเทคโนโลยีที่ทันสมัย ทั้ง 3D Printing, Augmented Reality (AR), Big Data and Analytics, Autonomous Robots, Simulation, Horizontal and Vertical System Integration, Smart Factory, Cybersecurity และ Cloud มาประยุกต์ใช้ในการผลิต เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงของอุปสงค์ (Demand) และอุปทาน (Supply) ของโลกในอนาคต (European Commission, 2017) ทั้งนี้ นโยบาย I40 ของประเทศเยอรมนีนี้ได้กลายเป็นแนวโน้มการพัฒนาอุตสาหกรรมในอีกหลายประเทศ เช่น เนเธอร์แลนด์ ฝรั่งเศส และสหราชอาณาจักร โดยประเทศเหล่านี้สนับสนุนการนำ IoT และระบบไซเบอร์–กายภาพ Cyber-Physical Systems: CPS) มาใช้ในการผลิตในอุตสาหกรรม

              ประเทศสิงคโปร์ได้ริเริ่มแนวคิดโรงงานอัจฉริยะ (Smart Factory) โดยกรอบแนวคิดในภาพรวมนั้นดำเนินการตามแนวคิดของอุตสาหกรรมที่เป็นระบบ Smart Industry ครอบคลุมพื้นฐานของงาน 3 ด้าน ได้แก่ กระบวนการ (Process) เทคโนโลยี (Technology) และองค์กร (Organization) การผลิตแบบดิจิทัลและอัจฉริยะของสิงคโปร์ส่งผลให้บริษัทต่างๆ เพิ่มการใช้เทคโนโลยีขั้นสูงในกระบวนการผลิต เช่น ใช้การพิมพ์ 3 มิติ (3D Printing) เพื่อปรับปรุงและเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตเช่นเดียวกับหลายประเทศทั่วโลก ในช่วง 2 ปีที่ผ่านมา สิงคโปร์ได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 และได้ปิดประเทศไปหลายครั้ง มาถึงวันนี้รัฐบาลและภาคธุรกิจของสิงคโปร์กำลังผลักดันการขับเคลื่อนเศรษฐกิจอีกครั้ง โดยส่งเสริมการผลิตขั้นสูง ปัญญาประดิษฐ์ (AI) และอินเทอร์เน็ตในทุกสิ่ง (IoT) และคาดว่าเทคโนโลยีเหล่านี้จะเป็นเทคโนโลยีสำคัญที่จะขับเคลื่อนภาคการผลิตของประเทศสิงคโปร์ไปข้างหน้า นอกจากนั้น สิงคโปร์ได้เปิดตัวโครงการ “Industry 4.0 Human Capital Initiative” เพื่อสนับสนุนให้บริษัทต่างๆ นำเทคโนโลยี Industry 4.0 มาใช้ เช่น ระบบอัตโนมัติและหุ่นยนต์ ในขณะเดียวกันก็ยกระดับทักษะของพนักงานไปพร้อมกัน คาดว่าโครงการและความคิดริเริ่มดังกล่าวจะช่วยให้บริษัทต่างๆ นำเทคโนโลยีขั้นสูงมาใช้มากขึ้น เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิต ตลอดจนเกิดความยั่งยืนและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้น (International Trade Administration, 2021)

                 สำหรับ GDP ของประเทศไทยที่ยังต้องพึ่งพาการลงทุนในภาคการผลิตจากต่างประเทศนั้น ยิ่งส่งผลให้ไทยต้องเร่งพัฒนาอุตสาหกรรมไปสู่ Industry 4.0 เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิต โดยภาคอุตสาหกรรมไทยที่สามารถปรับตัวพร้อมรับ Industry 4.0 ได้สูงสุด คือ อุตสาหกรรมชิ้นส่วนยานยนต์ รองลงมาได้แก่ อุตสาหกรรมไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ อุตสาหกรรมแปรรูปโลหะ อุตสาหกรรมสิ่งทอ อุตสาหกรรมบริการ และอุตสาหกรรมอาหาร (กัญญาภัค ทิศศรี, 2565) การปรับโครงสร้างอุตสาหกรรมเป็นแบบดิจิทัลนี้จะก่อให้เกิดโอกาสมากมายในฐานะที่ไทยเป็นซัพพลายเออร์อุปกรณ์อุตสาหกรรมชั้นนำระดับโลก ทั้งการเพิ่มการจ้างงานและเพิ่มความสามารถในการแข่งขันของไทยในระดับสากล